Gözde İçe Kayma (Şaşılık)

Gözde İçe Kayma (Şaşılık)

Gözlerden birinin veya her ikisinin içe, yani buruna doğru döndüğü göz kayması (şaşılık) ezotropya olarak adlandırılır. Ezotropya aralıklı olarak gözlenebilir veya sabit olabilir. Yakına veya uzağa odaklanırken ortaya çıkabilir. Kayma tek gözde veya dönüşümlü şekilde bazen sağ, bazen sol gözde olur. Ezotropya her yaşta ortaya çıkabilir. Toplumda %1-3 oranında rastlanır.

Üç-dört aylıktan küçük bebeklerde ezotropya sık görülür. Bu tip ezotropyada genellikle kayma miktarı azdır, ara ara gözlenir ve kendiliğinden düzelir. Ancak sabit ve sürekli bir içe şaşılık hangi yaşta olursa olsun mutlaka göz doktoru tarafından değerlendirilmelidir. İster sabit ister ara ara olsun, hayatın dördüncü ayı ve sonrasında görülen her şaşılık mutlaka göz doktoru tarafından kontrol edilmelidir.   

Bazı bebekler ve küçük çocuklarda muayenede herhangi bir şaşılık bulgusu olmadığı halde dışarıdan bakıldığında içe şaşılık varmış gibi görünür. Buna yalancı içe şaşılık denir ve göz kapaklarının iç kısmındaki cilt katlantıları ve/veya burun kökünün basık olmasına bağlıdır. Bebek büyüdükçe bu durum düzelir. Yalancı ve gerçek şaşılık ayırımı ancak göz doktoru tarafından yapılır.

Ezotropya ve genel olarak şaşılık genetik olabilmekle birlikte, çoğu zaman ailede şaşılık hikayesi olmadan da görülür. Ezotropya için genetik dışında bir diğer risk faktörü yüksek hipermetropidir. İçe kayması olan hastalar çoğunlukla hipermetroptur, yani yakını uzaktan daha kötü görürler. Erken doğum (prematürite), bazı nörolojik veya genetik hastalıklar içe kayma riskini arttırabilir. Hipertiroidi ve diyabet hastalığı da göz kaslarını ve sinirlerini etkileyerek içe kaymanın da dahil olduğu çeşitli şaşılıklara yol açabilir. Retina veya optik sinir hastalıkları, felç, kafa içi basınç artışı, beyin tümörleri, kafa ve göz travmalarında da ezotropya karşımıza çıkabilir.

Bir çocuğun gözleri erken yaşta kayarsa, görmenin normal gelişim süreci bozulur; bunun sonucunda görme kalıcı olarak azalabilir (göz tembelliği) ve ince derinlik algısı gelişmeyebilir. Göz tembelliği çocukluk çağındaki içe kaymalarda sık görülür ve şiddetli olabilir. Dolayısıyla erken teşhis ve tedavi, görme gelişiminin normal bir şekilde ilerlemesi için büyük önem taşır.

Ezotropyanın farklı türleri vardır. İnfantil ezotropya çok erken (6 aylıktan önce) başlayan bir tür ezotropyadır. Bazı ezotropyalar ise daha sonraki yıllarda ortaya çıkar; bunlara edinsel ezotropya denir. Bazı ezotropyalar gözlük tedavisiyle düzelirken (akomodatif) bazıları düzelmez (nonakomodatif). Duyusal ezotropya ise görme kaybı olan gözün içe kaymasıdır.

Çocukluk çağında en sık rastlanan içe kayma türleri arasında infantil ve akomodatif ezotropya yer alır. İnfantil ezotropyanın nedeni tam olarak bilinmemektedir. Prematürite, hidrosefali, epilepsi, gelişme geriliği, serebral palsi ve ailede şaşılık öyküsü infantil ezotropya gelişimi için risk faktörleri arasındadır. İnfantil ezotropyada içe kayma belirgin ve sabittir, iki gözde dönüşümlü şekilde izlenebilir. İnfantil ezotropyası olan çocuklarda kırma kusuru genellikle normal sınırlar içindedir. İnfantil ezotropyada %40-50 göz tembelliği riski vardır. Tedavide, eğer varsa kırma kusuru için gözlük verilir. Göz tembelliği için iyi gören ve daha az kayan göze belli süreler ile kapatma uygulanır. İnfantil ezotropya esas olarak şaşılık cerrahisi (göz kası cerrahisi) ile tedavi edilir. Botulinum toksini de tek başına veya şaşılık cerrahisi ile birlikte kullanılabilir. Cerrahi sonrasında da gözlük ve göz tembelliği tedavisine devam edilmesi ve yakın takip gerekir. 

Akomodatif ezotropya bir veya iki gözün odaklanmaya çalışırken içe kaymasıyla meydana gelir. Genellikle 2-4 yaş arasında ortaya çıkar. Tipik olarak normalden daha yüksek hipermetropisi olan çocuklarda olur. Tedavide ilk adım, hipermetropiyi düzeltmek için gözlük verilmesidir. Bu sayede gözler odaklanma çabalarını gevşetir ve düzleşir. Eğer göz tembelliği varsa daha iyi gören göze kapatma tedavisi verilir. Gözlükler takılıyken gözler tam olarak düzelmiyorsa gözlük tedavisine ek olarak şaşılık cerrahisi önerilir.   

Büyük çocuk ve erişkinlerde içe kaymaya çift görme eşlik edebilir; bu durumda altta yatan nörolojik bir sebep olabilir. Örneğin erişkin dönemde sık karşılaşılan ezotropya nedenlerinden biri olan altıncı sinir felcinde, ani başlangıçlı çift görme, etkilenen gözde içe kayma ve dışa bakamama şikayetleri olur. Göz kaslarını hareket ettiren sinirlerden biri olan altıncı sinirin felci beyin tümörleri, viral enfeksiyonlar, diyabet, hipertansiyon ve travma nedeniyle görülebilir. Altıncı sinir felcine bağlı içe şaşılık altta yatan nedenin tedavisi, prizmatik gözlük, botulinum toksini ve şaşılık cerrahisi ile düzeltilebilir.

Erişkin dönemde sık rastlanan bir diğer içe kayma türü çoğunlukla 50 yaş üzeri bireylerde görülen kaymadır (diverjans yetmezliği). İçe kayma uzağa bakarken daha fazladır ve tipik olarak uzağa bakışta yavaş yavaş artan çift görme şikayeti olur. Tedavide prizmatik gözlükler veya şaşılık cerrahisi uygulanabilir.

Doç. Dr. Özge Yabaş Kızıloğlu